Οι πόλεις μετασχηματίζονται. Μετά από αιώνες, ίσως και χιλιετίες, που δεν είχε αλλάξει σχεδόν τίποτα, οι νέες τεχνολογίες φέρνουν αλλαγές οι οποίες θα αλλάξουν τον τρόπο λειτουργίας των πόλεων. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός έρχεται και όσοι το καταλάβουν νωρίς, θα είναι σε θέση να βρεθούν στην πρώτη σειρά της κούρσας, απολαμβάνοντας τα πλεονεκτήματα που η τεχνολογία δίνει. Η σημασία της τεχνολογίας μέσα στη λειτουργία των πόλεων είναι ήδη μεγάλη και αναμένεται να γίνει ακόμη μεγαλύτερη τις επόμενες δεκαετίες, καθώς οι πόλεις θα πρέπει να στραφούν προς τη βιώσιμη “πράσινη” λειτουργία, αλλά και τη διεύρυνση των δημοκρατικών θεσμών.
Η Francesca Bria, Chief Technology Officer της Βαρκελώνης μέχρι το 2020, αναφέρει: «Αυτοί που θα ελέγχουν τα δεδομένα, την τεχνητή νοημοσύνη και τις ψηφιακές υποδομές θα καθορίσουν τη φύση των μελλοντικών θεσμών. Για να διατηρήσουν τα Ευρωπαϊκά κοινωνικά μοντέλα και να υπερασπιστούν τις αξίες και τις αρχές, οι πολίτες πρέπει να κρατούν τα ηνία της τεχνολογίας». Η Βαρκελώνη αποτελεί μια από τις πρωτοπόρους πόλεις εδώ και χρόνια. Κάποιος μπορεί να κάνει τη λανθασμένη εκτίμηση, όμως, πως η Βαρκελώνη είναι Smart City λόγω των υπηρεσιών υψηλής τεχνολογίας που παρέχει, όπως τα τούνελ τα οποία μεταφέρουν απορρίμματα με κενό αέρος και τα στέλνουν απ’ ευθείας στις χωματερές, τα apps που βρίσκουν ελεύθερες θέσεις για παρκάρισμα, ή το πλήθος των σταθμών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων, το τεράστιο δίκτυο οπτικών ινών, τα χιλιάδες σημεία Wi-Fi, ή το εκτεταμένο δίκτυο 5G. Η Bria εξηγεί πως αυτό που κάνει την πρωτεύουσα της Καταλωνίας ηγέτιδα στις έξυπνες πόλεις είναι κάτι αόρατο: «Είναι η θέληση να δώσουμε στους πολίτες την τεχνολογική κυριότητα».
Η Βαρκελώνη είναι αυτή τη στιγμή πρωτοπόρος στην ανάπτυξη τεχνολογιών και συστημάτων τα οποία βελτιώνουν τη ζωή των πολιτών και διευκολύνουν τη λειτουργία της ίδιας της πόλης. Η πόλη είχε ήδη γίνει μοντέλο μετά την άκρως επιτυχημένη αξιοποίηση των υποδομών και των εγκαταστάσεων που έγιναν για τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 1992, αλλά η Βαρκελώνη δεν έμεινε εκεί! Κατάφερε και αξιοποίησε τόσο τις ίδιες τις υποδομές και τις εγκαταστάσεις, χρησιμοποιώντας τες ως εφαλτήριο για την αναζωογόνηση των πιο προβληματικών τμημάτων της, και πλέον αποτελεί και τουριστικό προορισμό.
Στη Βαρκελώνη βρίσουμε πολλές εφαρμογές της τεχνολογίας σε σχεδόν όλους τους τομείς της λειτουργίας μιας πόλης. Μπορούμε να εντοπίσουμε μερικούς από αυτούς τους τομείς, για να δούμε τι έχει κάνει η Βαρκελώνη και τί αποτελέσματα είχαν:
Διαχείριση Νερού
Υπάρχει ένα έξυπνο σύστημα άρδευσης για τα πάρκα και τους κήπους μέσα στην πόλη. Μπορεί να προβλέψει τις ανάγκες των φυτών και να συνυπολογίσει τις καιρικές συνθήκες για να ρυθμίσει τις απαιτούμενες ποσότητες νερού. Το σύστημα έχει μειώσει το κόστος παροχής νερού κατά 25%.
Ανακύκλωση
Το 2012 η πόλη ενέκρινε ένα σχέδιο αποτροπής απορριμμάτων, το οποίο είχε ως στόχο να μειώσει τα απορρίμματα κατά 10% και να γλυτώσει εκατό χιλιάδες τόνους μέχρι το 2020. Το 2016 ξεκίνησε η στρατηγική μηδενικών απορριμμάτων ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα των ανακυκλωμένων προϊόντων, με ισχυρή εστίαση στα οργανικά απορρίμματα.
Ιατρικές υπηρεσίες
Η πλατφόρμα My Health είναι ένας ψηφιακός χώρος για όλους τους πολίτες της Καταλωνίας, μέσω του οποίου μπορούν να έχουν πρόσβαση στο σύστημα υγείας της επαρχίας.
Κινητικότητα
Το σχέδιο αστικής κινητικότητας της Βαρκελώνης εστιάζει σε τέσσερις πυλώνες: Ασφαλής Κινητικότητα, Βιώσιμη Κινητικότητα, Δίκαιη Κινητικότητα, και Πόλη Μηδενικών Εκπομπών. Αυτοί οι τέσσερις πυλώνες καθορίζουν το σχέδιο της πόλης και περιλαμβάνουν κάθε είδους μετακινήσεις, από τους πεζούς και τα ποδήλατα, μέχρι τα μέσα μαζικής μεταφοράς, τα οχήματα εμπορικών μεταφορών, αλλά και τα ιδιωτικά οχήματα. Ο στόχος είναι η μείωση της κίνησης μέσα στα οικοδομικά τετράγωνα της πόλης και η δημιουργία περιοχών για πολίτες, στις οποίες επιτρέπεται μόνο η κίνηση οχημάτων έκτακτης ανάγκης, ποδηλάτων και πεζών.
Εκπαίδευση
Το πλάνο της πόλης για τη νεολαία περιλαμβάνει πάνω από 328 projects τα οποία παρέχουν οφέλη στους νέους. Το πλάνο στοχεύει στην ανεξαρτητοποίηση, στη συνεισφορά μέσω κοινωνικών παροχών, στην προώθηση και την ενοποίηση του κοινωνικού μετασχηματισμού της νεολαίας, αλλά και στην εργασία στο τοπικό επίπεδο.
Ενέργεια και στέγαση
Η στρατηγική της παροχής τοπικής και ανανεώσιμης ενέργειας σε όλα τα σπίτια καθορίστηκε με το πλάνο «Μετάβασης στην Ενεργειακή Αυτάρκεια», πάνω στο οποίο η πόλη διέθεσε 130 εκατομμύρια ευρώ για την υλοποίηση του ενεργειακού της μοντέλου, στο οποίο παράγει το 100% της ενέργειας της πόλης από ανανεώσιμες και καθαρές πηγές, ενώ είναι προσιτό σε όλους τους πολίτες.
Συμμετοχή των πολιτών
Το Decidim.Barcelona είναι μια συμμετοχική δημοκρατική πλατφόρμα, η οποία επιτρέπει σε όλους τους πολίτες της Βαρκελώνης να έχουν πρόσβαση και να συζητούν τις προτάσεις του δημοτικού συμβουλίου. Μπορούν επίσης να υποβάλλουν προτάσεις. Πλέον, πάνω από το 70% των προτάσεων προέρχεται απ’ ευθείας από περισσότερους από 40.000 πολίτες.
Τεχνολογική Κυριότητα
Θα χρειαστούμε πάλι τη συνεισφορά της Francesca Bria για να ορίσουμε το τί ακριβώς είναι αυτή η τεχνολογική κυριότητα των πολιτών, η οποία υπερβαίνει τα τεχνολογικά επιτεύγματα. Αυτό που κάνει τη διαφορά, σύμφωνα με τη Bria, «είναι η αποφασιστικότητα του να μπουν οι πολιτικές και οι μεγάλες προκλήσεις της πόλης πάνω από την τεχνολογία. Διότι η Smart City, όπως ορίζεται σήμερα, και η οποία είναι μια ‘μαρκετινίστικη’ ιδέα η οποία εφευρέθηκε από τις τεχνολογικές εταιρείες που παρέχουν υπηρεσίες, δεν δουλεύει. […] Ήδη το Άμστερνταμ, το Βερολίνο, η Νέα Υόρκη, εμπνέονται από το μοντέλο δημοκρατικοποίησης της Βαρκελώνης. Διότι αν η Smart City δεν ξεκινά με έναν ξεκάθαρο κοινωνικό σκοπό, είναι απλά μια πληθώρα αισθητήρων και χειριστηρίων. Πολύ ακριβά, δεν αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, προσφέροντας υπηρεσίες των οποίων η χρησιμότητα είναι αμφίβολη. Κι όμως, το μεγαλύτερο πρόβλημα της Smart City σήμερα είναι άλλο… […] Μια Smart City καθοδηγούμενη από το marketing δεν παράγει ένα βιώσιμο οικονομικό μοντέλο για τις πόλεις. Επειδή είναι οι εταιρείες οι οποίες διαχειρίζονται αυτό το βασικό ‘αγαθό’ των δεδομένων. Σήμερα, τα δεδομένα είναι μια μετα-υπηρεσία, μια δημόσια υποδομή όπως οι δρόμοι, το νερό, ο αέρας, και η ενέργεια. Και έξυπνες υπηρεσίες οι οποίες θα μπορούσαν να ευνοήσουν την τοπική οικονομία βασίζονται σε αυτά τα δεδομένα».
Δεδομένα
Είναι σαφές από το μοντέλο της Βαρκελώνης πως το μεγαλύτερο «αγαθό» είναι τα δεδομένα. Πάνω σε αυτό έχουν επενδύσει και έχουν θεσπίσει μηχανισμούς έτσι ώστε τα δεδομένα που παράγει η Smart City της Βαρκελώνης να είναι ελεύθερα προσβάσιμα σε όλους. Μάλιστα, έχουν δημιουργήσει και ένα αποθετήριο για αυτά τα δεδομένα, το Open Data BCN portal, το οποίο παρέχει πολλές εκατοντάδες datasets πάνω σε πολλά θέματα και δίνει στους πολίτες μεγάλη δυναμική. Παράλληλα, το portal αυτό έχει ως στόχο τη διαφάνεια. Γι’ αυτό η πρόσβαση είναι δωρεάν και χωρίς νομικούς περιορισμούς· όλοι οι πολίτες έχουν το δικαίωμα να κατεβάσουν τα δημόσια δεδομένα και, αν θέλουν, να αναπτύξουν μια υπηρεσία ή κάποιο app το οποίο χρησιμοποιεί αυτά τα δεδομένα σε συνδυασμό με προσωπικά δεδομένα του κάθε χρήστη.
Κλείνοντας, αν είναι κάτι που πρέπει να διδαχθούμε από το παράδειγμα της Βαρκελώνης, αυτό είναι το πανάρχαιο δίδαγμα του ότι, για να έχουμε μια πόλη η οποία λειτουργεί σωστά και “έξυπνα”, ο στόχος δεν πρέπει να είναι η μαζική ένεση τεχνολογιών, αλλά ο ίδιος ο πολίτης. Στη Βαρκελώνη, μιλώντας από εμπειρία και όχι θεωρητικά, το λένε ξεκάθαρα: η Smart City η οποία είναι φτιαγμένη για διαφημιστικά φυλλάδια εταιρειών, δεν δουλεύει. Το πώς κατάφεραν οι ίδιοι και η πόλη τους δουλεύει, είναι διαθέσιμο για όλους και δεν είναι καν μυστικό. Η έξυπνη πόλη της Βαρκελώνης μας δείχνει το δρόμο!