Η τέλεια φωτογραφία είναι σίγουρα και θέμα τύχης. Οι σοβαροί φωτογράφοι, όμως, δεν περιμένουν να τύχει να ευθυγραμμιστούν όλες οι συνθήκες για να βγάλουν καλές φωτογραφίες. Αντιθέτως, ξέρουν τι να κάνουν ώστε οι φωτογραφίες τους να βγουν όπως αυτοί τις φαντάζονται. Το μυστικό βρίσκεται σε τρεις ρυθμίσεις της φωτογραφικής μηχανής: ταχύτητα, διάφραγμα και ευαισθησία (ISO). Αν ξέρεις να βρεις τη χρυσή τομή μεταξύ αυτών, μπορείς κι εσύ να βγάλεις πολύ καλές φωτογραφίες.

Πρώτη πλευρά: διάφραγμα

Το διάφραγμα είναι το αντίστοιχο της ίριδας του ματιού. Όσο πιο ανοιχτό είναι, τόσο περισσότερο φως θα μπει στη μηχανή και θα φτάσει στον αισθητήρα. Εκτός από την ποσότητα του φωτός, το διάφραγμα επηρεάζει και το βάθος πεδίου. Μικρό διάφραγμα μας δίνει πάρα πολύ μεγάλο βάθος πεδίου. Δηλαδή, όλα τα αντικείμενα που φωτογραφίζουμε θα είναι ξεκάθαρα, ανεξαρτήτως απόστασης. Όσο πιο ανοιχτό είναι το διάφραγμα, τόσο μειώνεται το βάθος πεδίου, επομένως μπορούμε να εστιάσουμε στο κύριο θέμα της φωτογραφίας και να αφήσουμε τα υπόλοιπα αντικείμενα να φαίνονται θολά. Το διάφραγμα εκφράζεται ως «f-stop» και θα το δεις γραμμένο ως f/1.4, f/2, f/2.8, f/4, f/5.6, f/8, f/11, f/16, f/22 κ.ο.κ., με το f/1.4 να είναι το πιο ανοιχτό διάφραγμα και το f/22 το πιο κλειστό. Κάθε βήμα (κάθε στοπ) αντιστοιχεί σε μισή ποσότητα φωτός.

Αν φωτογραφίζεις τοπία θέλεις πολύ μεγάλο βάθος πεδίου, άρα μικρό διάφραγμα. Αντιθέτως, αν βγάζεις πορτραίτα θέλεις το φόντο φλου, επομένως μεγάλο διάφραγμα.

Το τίμημα που πρέπει να πληρώσεις για το μικρό διάφραγμα είναι το ότι μπαίνει λιγότερο φως στον αισθητήρα, επομένως θα πρέπει είτε να μειώσεις την ταχύτητα κλείστρου ή να αυξήσεις την ευαισθησία του αισθητήρα.

Δεύτερη πλευρά: ταχύτητα κλείστρου

Η ταχύτητα κλείστρου παριστάνει τον χρόνο που το κλείστρο μένει ανοιχτό και δέχεται το αφήνει να περνά το φως προς τον αισθητήρα. Όσο μεγαλύτερη είναι η ταχύτητα του κλείστρου, τόσο μικρότερος είναι ο χρόνος που καταγράφει εικόνα ο αισθητήρας, και άρα, λιγότερο φως που συλλέγεται. Η ταχύτητα κλείστρου είναι αντιστρόφως ανάλογη με τον χρόνο έκθεσης. Εκφράζεται ως κλάσμα δευτερολέπτου. Για παράδειγμα 1/25 σημαίνει πως ο αισθητήρας καταγράφει για ένα εικοστό πέμπτο του δευτερολέπτου. Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι στα smartphones δεν υπάρχει φυσικό κλείστρο όπως στις DSLR, απλά ο αισθητήρας ενεργοποιείται για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.

Όπως είναι προφανές, όσο η ταχύτητα του κλείστρου μεγαλώνει οποιαδήποτε κίνηση, είτε από τα αντικείμενα που φωτογραφίζεις, είτε από την κίνηση της κάμερας ή την αστάθεια του χεριού σου, θα οδηγήσει σε θόλωμα της φωτογραφίας. Αν φωτογραφίζεις κινούμενα αντικείμενα, θέλεις μεγάλη ταχύτητα κλείστρου, έτσι ώστε το θέμα σου να «παγώσει» και να βγει καθαρό. Εάν χρησιμοποιήσεις ένα τρίποδο μπορείς να δημιουργείς λήψεις όπου το φως «ζωγραφίζει» στο κάδρο από την κίνηση των αντικειμένων (για παράδειγμα, τα φώτα των αυτοκινήτων).

Τρίτη πλευρά: ευαισθησία ISO

Την εποχή των φιλμ, η ευαισθησία δεν ήταν δυνατόν να ρυθμιστεί· απλά ο φωτογράφος έπρεπε να γνωρίζει από πριν τι ευαισθησία χρειάζεται και να πάρει το αντίστοιχο φιλμ. Η ψηφιακή εποχή και οι αισθητήρες σου επιτρέπουν να παίξεις με την ευαισθησία. Υψηλή ευαισθησία σου επιτρέπει να βγάλεις φωτογραφίες σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού, ακόμη και τη νύχτα, με μικρό διάφραγμα ή με μεγάλη ταχύτητα κλείστρου. Εκφράζεται σε ISO, με την πιο χαμηλή να είναι συνήθως το 100 ενώ το πόσο ψηλά μπορεί να φτάσει, εξαρτάται από τον αισθητήρα· οι σύγχρονοι μεγάλοι αισθητήρες των DSLR μπορούν να φτάσουν σε μερικές εκατοντάδες χιλιάδες ISO.

Έχε υπόψη σου ότι όσο αυξάνεται η ευαισθησία, τόσο αυξάνεται ο ψηφιακός «θόρυβος», ή κόκκος όπως τον ονομάζουν οι φωτογράφοι (από την εποχή του φιλμ αυτός ο όρος). Επομένως καλό είναι να προτιμάς πάντα τη χαμηλότερη δυνατή ευαισθησία που επιτρέπει η κάθε περίσταση. Αν πρέπει να αυξήσεις την ευαισθησία, το κάνεις σταδιακά, επαναπροσδιορίζοντας και την ταχύτητα κλείστρου και το διάφραγμα, μέχρις ότου το αποτέλεσμα να είναι όσο πιο ικανοποιητικό γίνεται.

Οπτική σταθεροποίηση

Κλείνουμε με μια πολύ σημαντική παράμετρο που θα σου επιτρέψει να βγάζεις φωτογραφίες με πιο αργό κλείστρο, χωρίς να χαλάσουν από την αστάθεια του χεριού σου, την οπτική σταθεροποίηση. Είναι πολύ χρήσιμη για στατικά θέματα ή σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού, όταν δεν υπάρχει διαθέσιμο τρίποδο ή κάπου να στηρίξεις τη μηχανή ή το κινητό σου.