Το μέλλον της ανθρωπότητας, τουλάχιστον όπως διαφαίνεται τώρα, δείχνει πως κινείται προς την αστικοποίηση. Οι πόλεις συνεχίζουν και μεγαλώνουν και ήδη υπάρχει ο όρος megacity, ο οποίος περιγράφει τις μεγαλουπόλεις του πλανήτη με πληθυσμό πάνω από 10 εκατομμύρια κατοίκους (για αυτό το άρθρο, και για σαφήνεια, θα τις αναφέρουμε ως μεγαπόλεις). Αυτές οι μεγαπόλεις ήδη αριθμούν τις 47, ενώ αναμένεται να αυξηθούν τα επόμενα χρόνια. Ήδη ο μισός πληθυσμός του πλανήτη ζει σε αστικές περιοχές, οι οποίες αποτελούν το 3% της επιφάνειας της Γης. Το πρόβλημα σε αυτό είναι πως το οικολογικό αποτύπωμα αυτής της αστικοποίησης είναι τεράστιο και πρέπει να γίνουν μεγάλες αλλαγές παγκοσμίως για να βελτιωθεί η κατάσταση.
Τα τελευταία χρόνια η μόδα είναι η προσθήκη δέντρων και πρασίνου μέσα στο αστικό περιβάλλον. Τα δέντρα είναι ιδιαιτέρως σημαντικά στο αστικό οικοσύστημα, με πολύ περισσότερα οφέλη από το απλό πράσινο για την εμφάνιση και την όψη. Μια ομάδα ερευνητών του State University of New York College έκανε τους υπολογισμούς για την αξία κάθε δέντρου μέσα στις πόλεις και ειδικά τις μεγαπόλεις. Τα αποτελέσματα ήταν αποστομωτικά: για κάθε δολλάριο που επενδύεται σε φύτευση δέντρων, οι πόλεις έχουν επιστροφή 2,25 δολαρίων κάθε χρόνο! Τόσο από την απλή λειτουργία του καθαρισμού του αέρα, όσο και από τον καθαρισμό του νερού, τη μείωση των υδάτων από πλημμύρες, όσο και μέσω της βελτίωσης της χρήσης ενέργειας από παρακείμενα κτήρια, αλλά και της αλλαγής του μικροκλίματος τοπικά και της συνεισφοράς στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, γενικότερα.
Πώς μετριέται ένα δέντρο, όμως; Η ομάδα των ερευνητών, της οποίας ηγήθηκε ο Δρ. David Nowak της Δασικής Υπηρεσίας του Αμερικάνικου υπουργείου γεωργίας και ο Scott Maco του Davey Institute, ανέπτυξε ένα ειδικό πακέτο προγραμμάτων με όνομα i-Tree Tools! Αυτά τα προγράμματα εξομοιώνουν τη σχέση μεταξύ δέντρων και “υπηρεσιών” που παρέχουν στο οικοσύστημα. Μεταξύ αυτών βρίσκονται τροφή, καθαρός αέρας και νερό, κλιματικός έλεγχος, έλεγχος πλημμύρας, γονιμοποίηση, αναψυχή και μείωση του θορύβου. Για την ώρα η εξομοίωση δεν περιλαμβάνει υπηρεσίες επομένως οι υπολογισμοί δεν αντικατοπτρίζουν ολόκληρη τη συνεισφορά των αστικών δέντρων. Μπορεί, όμως, να υπολογίσει το πώς η δομή ενός δέντρου, το ύψος, το μέγεθος της φυλλωσιάς και του κάθε φύλλου, επηρεάζει τις “υπηρεσίες” που παρέχει. Μπορεί να υπολογίσει το πώς το δέντρο θα μειώσει τα νερά μιας πλημμύρας, ή πώς θα βελτιώσει την ποιότητα του αέρα, την κατανάλωση ενέργειας των παρακείμενων κτηρίων ή τη μόλυνση του αέρα. Τέλος, επιτρέπει στους χρήστες την καταγραφή των δέντρων στην περιοχή τους.
Η ομάδα των ερευνητών έκανε εναέριες καταγραφές σε 35 μεγαπόλεις. Τα στοιχεία δείχνουν πως, κατά μέσο όρο, το 20% του αστικού πυρήνα μας μεγαπόλης καλύπτεται από δασική φυλλωσιά, αλλά η απόκλιση είναι μεγάλη. Για παράδειγμα, στη Νέα Υόρκη το ποσοστό φτάνει το 36% ενώ στον αντίποδα βρίσκεται η Λίμα στο Περού, η οποία καλύπτεται κατά μόλις 1%.
Οι ερευνητές επικεντρώθηκαν σε δέκα μεγαπόλεις σε όλο τον κόσμο, στις οποίες περιλαμβάνονται το Πεκίνο, το Κάιρο, η πόλη του Μεξικό, το Los Angeles και το Λονδίνο. Οι μεγαπόλεις αυτές καλύπτουν και τις πέντε ηπείρους, ενώ αντιπροσωπεύουν διαφορετικά οικοσυστήματα. Το Κάιρο είναι η μικρότερη με μόλις 1173 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ενώ το Τόκιο φτάνει τα 18.720 τετραγωνικά χιλιόμετρα!
Ο υπολογισμός έδειξε πως η κάλυψη με δέντρα συνδέεται άμεσα με κέρδη λόγω μικρότερου κόστους. Για κάθε τετραγωνικό χιλιόμετρο η εξοικονόμηση ήταν σχεδόν ένα εκατομμύριο δολάρια (0,93 για την ακρίβεια) σε κόστος περίθαλψης λόγω μόλυνσης, 20.000 δολάρια για την κατακράτηση πλημμυρικών υδάτων, αλλά και 478.000 δολάρια σε εξοικονόμηση ενέργειας στα κτήρια για ψύξη και θέρμανση! Αλλά αυτά δεν είναι τα μόνα κέρδη από τα δέντρα. Κατά μέσο όρο, το διοξείδιο του άνθρακα που απορροφά κάθε αστικό “δάσος” ανέρχεται στα 7,9 εκατομμύρια δολάρια, το οποίο αντιστοιχεί σε περίπου 17.000 δολάρια ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Το συνολικό διοξείδιο του άνθρακα που έχει απορροφηθεί και αποθηκευτεί μόνιμα εκτιμάται σε 242 εκατομμύρια δολλάρια, χρησιμοποιώντας ένα μετρικό το οποίο αποκαλείται “το κοινωνικό κόστος του άνθρακα”. Συνολικά, όλες οι “υπηρεσίες” που παρέχονται από τα δέντρα των μεγαπόλεων εκτιμώνται σε αξία 505 εκατομμυρίων δολαρίων, το οποίο αντιστοιχεί σε σχεδόν ένα εκατομμύριο δολάρια ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο δενδροκάλυψης!
Στη χώρα μας δεν έχουμε μεγαπόλεις. Μόνο η Αθήνα προσεγγίζει το όριο, αλλά μιλάμε για πόλη με ολόκληρο τον πληθυσμό της Ελλάδας ή περισσότερο, συγκεντρωμένο σε ένα σημείο. Παρά ταύτα, η Αθήνα πάσχει και από αυτό. Αλλά η έρευνα προσμετρά όλα τα δέντρα, όχι μόνο τις περιοχές με συνεχή κάλυψη όπως πάρκα ή άλση. Τα οφέλη των δέντρων παραμένουν τα ίδια, είτε μιλάμε για πάρκα είτε για μεμονωμένα δέντρα στα πεζοδρόμια. Η Αθήνα έχει ξεκινήσει και τη φύτευση μικρών εκτάσεων, είτε εγκαταλειμμένων χώρων είτε κατεδαφισθέντων κτηρίων, τα οποία μετατρέπονται σε «πάρκα τσέπης» τα οποία βελτιώνουν δραματικά τις συνθήκες στις περιοχές αυτές. Μπορεί η Αθήνα να μη γίνει (στο εγγύς μέλλον) μεγάπολη, μπορεί όμως, όπως και όλες οι πόλεις της Ελλάδας, να γίνουν πολύ πιο πράσινες και φιλικές στους κατοίκους, ενώ παράλληλα παράγοντας σημαντικά οικονομικά οφέλη για όλους!