Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης έρχονται. Αυτό είναι γνωστό, δεδομένο, και αναπόφευκτο. Ήδη έχουμε δει πολλά, και στο εγγύτατο μέλλον θα δούμε πολλά περισσότερα, να κάνουν πολλά περισσότερα πράγματα. Πολλοί είναι αυτοί που βλέπουν τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης ως εχθρό της ανθρωπότητας και της δημιουργικότητας, αλλά είναι εξ ίσου αναπόφευκτο και το ερώτημα: έχουν πράγματι τα συστήματα AI δημιουργικότητα;
Πιο βασικό, όμως, είναι το να προσδιορίσουμε επακριβώς τι είναι δημιουργικότητα, ακόμη κι αν αυτή αφορά ανθρώπους. Τελικά, πότε ένας άνθρωπος είναι “δημιουργικός”, πόσο οι “δημιουργίες” του οποιουδήποτε είναι αποτέλεσμα αντιγραφής και συνδυαστικών διεργασιών που γίνονται στο μυαλό, και πότε αποτελούν άλματα;
Στην προσπάθεια της αξιολόγησης της ευφυΐας, οι ερευνητές έχουν ήδη φτιάξει διάφορα τεστ με τα οποία μελετούν την ανθρώπινη δημιουργικότητα. Ένα από αυτά, το Alternate Uses Task (Τεστ Εναλλακτικών Χρήσεων), δημιουργήθηκε το 1967 για να αξιολογήσει την ευελιξία στη σκέψη. Ο άνθρωπος που το κάνει, καλείται να σκεφτεί όσο το δυνατόν περισσότερες χρήσεις για ένα αντικείμενο που του δίδεται, για παράδειγμα ένας συνδετήρας, ένα τούβλο, ή ένα μολύβι. Το AUT χρησιμοποιείται ευρέως και, ήταν θέμα χρόνου μέχρι κάποιος να σκεφτόταν να βάλει ένα σύστημα AI να το κάνει.
Δύο ερευνητές από πανεπιστήμια της Φινλανδίας και της Νορβηγίας, όμως, το έκαναν. Πήραν τρία chatbots (βασισμένα στο ChatGPT 3, ChatGPT 3.5, και ChatGPT 4) αλλά και αρκετούς εθελοντές με μητρική γλώσσα την Αγγλική, και τους ζήτησαν να κάνουν το τεστ AUT. Τα αντικείμενα που χρησιμοποίησαν ήταν κοινά για όλους, και συγκεκριμένα: σχοινί, κουτί, μολύβι, κερί, ενώ ο χρόνος ήταν 30 δευτερόλεπτα.
Το επόμενο βήμα ήταν να βάλουν έξι αξιολογητές να δουν τις απαντήσεις, χωρίς να γνωρίζουν ότι κάποιες προέρχονταν από chatbots, και να βαθμολογήσουν κάθε χρήση σε κλίμακα από το 1 έως το 5 για την πρωτοτυπία και την δημιουργικότητά της. Το αποτέλεσμα ήταν μάλλον αναμενόμενο: οι απαντήσεις των chatbots αξιολογήθηκαν ως καλύτερες από τις ανθρώπινες κατά μέσο όρο, αν και οι καλύτερες απαντήσεις ήταν ανθρώπινες.
Το συμπέρασμα; Αυτό είναι περισσότερο φιλοσοφικό παρά τεχνολογικό ή επιστημονικό. Το μόνο ασφαλές συμπέρασμα είναι πως τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης έχουν εξελιχθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια, όσον αφορά τη μίμηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Αλλά το παράλληλο ζήτημα που ανάκυψε αφορά την ίδια τη φύση της ανθρώπινης δημιουργικότητας. Τα συστήματα AI πιθανότατα δεν “εμπνεύστηκαν” τις απαντήσεις τους, αλλά απλώς χρησιμοποίησαν δεδομένα από το υλικό που χρησιμοποιήθηκε κατά την εκπαίδευσή τους. Σε αυτή την περίπτωση, δεν μετράμε “δημιουργικότητα”, μετράμε την πρότερη “γνώση” αυτής της διεργασίας από το κάθε μοντέλο.
Εδώ μπαίνει και το μεγαλύτερο “όμως”: πώς διαφέρει αυτό από έναν άνθρωπο; Οι ίδιοι οι άνθρωποι δεν απαντούν βασιζόμενοι στις πρότερες γνώσεις και εμπειρίες τους; Πώς είναι δυνατόν να ξεχωρίσουμε την “απλή” δημιουργικότητα, η οποία βασίζεται σε υπάρχουσες γνώσεις, από την “ιδιοφυή” δημιουργικότητα, η οποία κάνει λογικά άλματα και βρίσκει απαντήσεις πέραν της πεπατημένης;
Ως επίλογο θα αναφέρουμε πως τα chatbots μπορεί να είναι πολύ ικανά σε συγκεκριμένα πράγματα, όμως η απόδοσή τους πέφτει δραματικά εάν οι εντολές διαφοροποιηθούν ελάχιστα. Οι μελέτες αυτές, όπως αναφέρουν οι ειδικοί, αναδεικνύουν έναν τομέα που πρέπει να διερευνηθεί σε βάθος: τη συσχέτιση του τεστ που δίνουμε σε ένα σύστημα AI, και της νοητικής διεργασίας που αυτό προσπαθεί να μετρήσει. Με πιο απλά λόγια, το αν ένας άνθρωπος και μια μηχανή AI λύνουν προβλήματα με τον ίδιο τρόπο.