Το ξενύχτι είναι μια διαδικασία ιδιαίτερα κοινή τα τελευταία αρκετά χρόνια για πολλούς ανθρώπους. Όλοι ξέρουμε το πόσο εθιστικά είναι τα “σόσιαλ”, τα οποία μπορούν να σε κρατήσουν κολλημένο στην οθόνη του κινητού ή του tablet για ώρες ατελείωτες. Μπορεί να έχεις ακούσει πως φταίει το μπλε φως από την οθόνη, το οποίο σε κρατά ξύπνιο, αλλά η πραγματική αιτία είναι πολύ βαθύτερη: μένεις ξύπνιος αντιδρώντας στην ίδια τη ζωή!

Οι ψυχολόγοι το έχουν ονομάσει “εκδικητική αναβλητικότητα ύπνου” και υπάρχει ως όρος από το 2014! Ο επίσημος προσδιορισμός της είναι το να μην πέφτεις για ύπνο την ώρα που θέλεις, παρ’ ότι δεν υπάρχουν καταστάσεις ή παράγοντες που σε εμποδίζουν να το κάνεις. Σύμφωνα με την ειδικό Alessandra Edwards, η εκδικητική αναβλητικότητα ύπνου είναι πολύ συχνή σε ανθρώπους οι οποίοι δεν νιώθουν πως έχουν έλεγχο του χρόνου τους, όπως άτομα με δουλειές υψηλού στρες, οι οποίοι προσπαθούν να ανακτήσουν λίγο από τον προσωπικό τους χρόνο, ακόμη και εις βάρος του ύπνου. Όπως αναφέρει η Edwards, “[…] αρνούνται να πάνε για ύπνο την ώρα που γνωρίζουν πως θα τους ταιριάζει και θα τους επιτρέψει να ξεκουραστούν και να νιώσουν καλύτερα. Κι όμως, υπάρχει μια αίσθηση εκδίκησης έναντι της ζωής, επομένως υπάρχει η ιδέα της εκδίκησης στο να μείνουν ξύπνιοι και να κάνουν ό,τι τους αρέσει.”

Υπάρχουν, όμως, κι άλλοι παράγοντες που συντείνουν στο να μην κοιμηθείς. Η Floor Kroese, επιστήμων συμπεριφοράς και καθηγήτρια ψυχολογίας, παρατηρεί πως υπάρχει σαφής σύνδεση μεταξύ αναβλητικότητας στη ζωή και αναβλητικότητας ύπνου. “Οι άνθρωποι συχνά αναβάλλουν πράγματα που βρίσκουν απωθητικά – δουλειές σπιτιού, εργασία, βαρετές δουλειές – ενώ αντιθέτως ο ύπνος δεν είναι καθόλου απωθητικός. Ίσως είναι τα πράγματα που πρέπει να κάνεις πριν τον ύπνο αυτά που απωθούν τους ανθρώπους, ή απλά το ότι δεν θέλουν να σταματήσουν αυτό που κάνουν.”

Μια άλλη μελέτη από το 2014 αναφέρει πως η έλλειψη αυτοελέγχου – κοινή σε στοιχεία προσωπικότητας όπως η παρορμητικότητα ή η εύκολη απόσπαση προσοχής – είναι ένα πιθανό αίτιο της αναβλητικότητας ύπνου.

Τι μπορείς να κάνεις;

Ο ειδικός ύπνου Michael Breus έχει μια τεχνική την οποία ονομάζει, σε ελεύθερη μετάφραση, “ώρα κατεβάσματος των διακοπτών”. Η τεχνική χωρίζει την τελευταία ώρα, πριν πας για ύπνο, σε τρία εικοσάλεπτα τμήματα:

• το πρώτο αφιερώνεται σε πράγματα που πρέπει να γίνουν
• το επόμενο το κρατάς για προσωπική υγιεινή, πχ ντους
• το τελευταίο είναι για χαλάρωση (π.χ. διαλογισμό, προσευχή, ή το να κρατάς ημερολόγιο)

Η σειρά αυτή είναι και το μυστικό: δεν αντιμετωπίζεις απλά τις συμπεριφορές, βάζεις στην εξίσωση και σκέψεις και αισθήματα. Η τεχνική αυτή συμφωνεί με τα ευρήματα άλλων ερευνητών. Η Kroese πιστεύει σε έναν προγραμματισμό, τύπου “εάν η ώρα είναι 11, πάω και βουρτσίζω τα δόντια μου“, αλλά και χαλαρωτικών δραστηριοτήτων, όπως το να μειώνεις την ένταση στον φωτισμό και να μην βάζεις πειρασμούς μέσα στο υπνοδωμάτιο.

Το να σπάσεις την τελευταία ώρα πριν τον ύπνο σε τμήματα, όχι μόνο βάζεις πλάνο, αλλά αναγκάζεις τον εαυτό σου να τελειώσει δουλειές που έχεις αναβάλλει. Βάζοντας μια ρουτίνα, επιτρέπεις στον εαυτό σου να προσέξει την υγεία του, αλλά και να διευθετήσει εκκρεμότητες (ακόμη και συναισθήματα) της ημέρας. Έτσι, μπορείς να ξεκουραστείς και να αντιμετωπίσεις την επόμενη ημέρα με ενέργεια, και χωρίς εκδικητικές τάσεις!