Τι είναι το frisson; Πάτα play και θα καταλάβεις!

Το frisson είναι μια λέξη που έρχεται από τα Γαλλικά και σημαίνει “ανατριχίλα”, αλλά στη μεταφορά της στα Αγγλικά μεταφέρει μια αίσθηση, αυτήν της ανατριχίλας που προέρχεται από κάτι απροσδιόριστο, κάτι φευγαλέο, όπως ένα συγκεκριμένο τραγούδι. Όλοι μας το έχουμε νιώσει κάποια στιγμή, ακούγοντας μια μουσική, είτε αυτή είναι η σονάτα του σεληνόφωτος του Μπετόβεν (Σονάτα για Πιάνο Νο. 14), είτε το Temple of the King των Rainbow, είτε το Hurt από τον Johnny Cash, είτε οποιαδήποτε μουσική σας αγγίζει.

Αυτή η ικανότητα της μουσικής να προκαλεί σαφείς σωματικές αντιδράσεις κίνησε το ενδιαφέρον των ερευνητών, και συγκεκριμένα μιας ομάδας νευροεπιστημόνων, οι οποίοι θέλησαν να δουν γιατί συμβαίνει αυτό και αν υπάρχει κάτι μετρήσιμο ή και κάτι κοινό ανάμεσα σε όλα αυτά τα κομμάτια που προκαλούν αυτό το συναίσθημα.

Μια μελέτη από το 2019 αναφέρει πως οι άνθρωποι μπορεί να βιώσουν frisson όταν κοιτάζουν ένα εντυπωσιακό ηλιοβασίλεμα, ή έναν πανέμορφο πίνακα ζωγραφικής, όταν διαβάζουν μια γραμμή ποιήματος η οποία τους είναι οικεία, όταν παρακολουθούν την κορύφωση ενός κινηματογραφικού έργου, ή ακόμη και όταν έχουν την επιφοίτηση και κατανοούν για πρώτη φορά ένα βαθύ νόημα!

Οι ερευνητές έχουν δώσει διάφορα ονόματα στο frisson, όπως “ανατρίχιασμα”. Άλλοι σημειώνουν πως ο ορισμός θα πρέπει να επεκταθεί ώστε να περιλάβει και άλλες αντιδράσεις, πέραν της δερματικής, όπως δάκρυα, αίσθηση κόμπου στον λαιμό, και μυϊκή ένταση ή χαλάρωση.

Είναι γνωστός ο μηχανισμός του ότι η έννοια της ομορφιάς, είτε σε ακουστικό είτε σε οπτικό επίπεδο, έχει κεντρική σημασία σε αυτό που μας κάνει ανθρώπους. Οι ερευνητές όμως δεν έχουν ακόμη κατανοήσει το εξελικτικό πλεονέκτημα που έδωσε η ευαισθησία στην ομορφιά στο είδος μας. Με άλλα λόγια, το γιατί το ανθρώπινο είδος εξέλιξε την ικανότητα της δεκτικότητας στην ομορφιά. Αυτή τη στιγμή, η κυρίαρχη άποψη είναι πως έχει να κάνει με την κατανόηση του περιβάλλοντος. Με άλλα λόγια, οι ερευνητές πιστεύουν πως το frisson είναι η απόλυτη επιβράβευση για την κατανόηση του περιβάλλοντος, των αντικειμένων, ή και κάποιας αφηρημένης έννοιας. Στους ανθρώπους αυτό μετουσιώνεται στην ανάγκη για εξερεύνηση, για κατανόηση του περιβάλλοντος και των συνθηκών, και αυτή η ανάγκη είναι βιολογικό προαπαιτούμενο για την επιβίωση του είδους.

Βέβαια, υπάρχει και αντίλογος, όπως ένα άρθρο στο επιστημονικό περιοδικό Frontiers in Psychology, όπου αναφέρεται πως απαιτείται κάτι άλλο για την έναρξη του frisson: παραβίαση του αναμενόμενου: “Οι παραβιάσεις του αναμενόμενου (π.χ. αρμονικές, ρυθμικές, ή μελωδικές παραβιάσεις) συνδέονται ισχυρά με την έναρξη του μουσικού frisson, σε τέτοιο βαθμό που ίσως κάποιο επίπεδο παραβίασης της προσδοκίας ίσως είναι απαραίτητο.”

Η μελέτη εστιάζει στο ότι το μυαλό του ανθρώπου είναι έτσι φτιαγμένο ώστε να προβλέπει μελλοντικά αποτελέσματα, για να μεγιστοποιεί την πιθανότητα επιβίωσης, οπότε και στη μουσική κάνει προβλέψεις για το πώς θα εξελιχθεί η μελωδία. Όταν η πρόβλεψη είναι λανθασμένη, αναλόγως της περίστασης, μπορεί να νιώσουμε έκπληξη, θυμό, ή… frisson!

Αν και υπάρχουν κι άλλες μελέτες και άλλες πιθανές εξηγήσεις, το σημαντικό είναι ένα: οι ερευνητές έκαναν την απόλυτη playlist τέτοιων τραγουδιών και την ανέβασαν στο Spotify, ώστε να μπορείς να την απολαύσεις κι εσύ, είτε είσαι νευροεπιστήμονας είτε όχι!

Πάτα στο link, λοιπόν, και… καλό frisson!