Η σχιζοφρένεια είναι μια πάθηση η οποία επηρεάζει πολλά εκατομμύρια ανθρώπους σε παγκόσμια κλίμακα. Η επιστήμη, όμως, έχει προοδεύσει σημαντικά και τώρα, από το Semmelweis University της Βουδαπέστης, μας έρχεται μια νέα θεραπεία για αυτή την πάθηση, η οποία μπορεί να βοηθήσει στην επανένταξη των ανθρώπων με σχιζοφρένεια στην κοινωνία.
Οι ερευνητές ανάπτυξαν την θεραπευτική μέθοδο VR-ToMIS (Virtual Reality based Theory of Mind Intervention in Schizophrenia), η οποία χρησιμοποιεί την πλέον σύγχρονη τεχνολογία εικονικής πραγματικότητας για να βοηθήσει τους πάσχοντες στο να αναπτύξουν τις απαραίτητες δεξιότητες νοητικοποίησης, απαραίτητες για τη γνωστική λειτουργία και τις κοινωνικές επαφές. Η Θεωρία του Νου (theory of mind) περιγράφει την ικανότητα του ατόμου στο να ερμηνεύσει τα αισθήματα, τις σκέψεις, και τις επιθυμίες των άλλων. Οι ασθενείς με σχιζοφρένεια έχουν την τάση να ερμηνεύουν αυτά τα μηνύματα με λάθος τρόπο, ενώ συχνά πασχίζουν να καταλάβουν την ειρωνεία και τις μεταφορές, ή παρερμηνεύουν συγκεκριμένες χειρονομίες.
Η μέθοδος VR-ToMIS αποτελείται από εννέα συνεδρίες, στις οποίες ο ασθενής πρέπει να ακολουθήσει το πρόγραμμα μέσω εικονικής πραγματικότητας και οι οποίες ακολουθούνται από συνεδρίες 50 λεπτών με ειδικούς ψυχιάτρους. Η πρώτη συνεδρία είναι εισαγωγική, με στόχο να διδάξει στον ασθενή τη χρήση της τεχνολογίας VR καθώς και βασικές αρχές της Θεωρίας του Νου. Οι συνεδρίες απαιτούν τη χρήση συσκευής (headset) εικονικής πραγματικότητας, κατά τις οποίες ο ασθενής μπαίνει σε καθημερινές καταστάσεις, στις οποίες περιλαμβάνονται πράγματα όπως μια βόλτα στην παραλία, ένα ραντεβού στα τυφλά, ή η γνωριμία με έναν νέο συνάδελφο. Σε όλα τα εικονικά σενάρια, ο ασθενής συνομιλεί με ένα avatar (εικονικό άνθρωπο) το οποίο ελέγχεται από έναν ψυχίατρο. Οι ψυχίατροι χρησιμοποιούν γλωσσικά εργαλεία, όπως μεταφορές, ειρωνεία, χιούμορ, ή φράσεις με διττή ερμηνεία, ώστε να αποκαλύψουν τις αδυναμίες του ασθενούς στη νοητικοποίηση. Αφού ολοκληρωθεί η συνεδρία, οι ασθενείς συμμετέχουν σε μια δεύτερη διαδραστική άσκηση, στην οποία χρησιμοποιείται μια νέα συσκευή εικονικής πραγματικότητας, ο ελεγκτής χρονικού δίσκου (temporal disc controller). Σε αυτή την άσκηση, προβάλλεται στον ασθενή ένα τρισδιάστατο πρόσωπο στην οθόνη, και ο ασθενής πρέπει να ερμηνεύσει τα συναισθήματα που αυτό το πρόσωπο μεταφέρει, μετακινώντας το με το ποντίκι. Η άσκηση είναι πολύ χρήσιμη διότι οι ασθενείς μπορούν να προβάλλουν τα συναισθήματα ακόμη κι αν δεν έχουν το λεξιλόγιο για να τα περιγράψουν, κάτι που οφείλεται στην πάθησή τους.
Οι συνεδρίες ολοκληρώνονται με αναλυτική συζήτηση μεταξύ του ασθενούς και του γιατρού, κατά τη διάρκεια των οποίων αναγνωρίζονται οι αλλαγές στη συμπεριφορά του ασθενούς που είναι απαραίτητες για να τον βοηθήσουν να αντιμετωπίζει καταστάσεις οι οποίες προβλήθηκαν κατά τη διάρκεια της προσομοίωσης.
Τα αποτελέσματα της μεθόδου VR-ToMIS κατά τη διάρκεια της δοκιμαστικής του χρήσης ήταν πολύ ενθαρρυντικά. Οι ερευνητές παρατήρησαν σημαντικές βελτιώσεις τόσο στη νοητική λειτουργία όσο και στα συμπτώματα των ασθενών, ενώ σημειώθηκε σημαντική βελτίωση στην δομημένη σκέψη και στις αδυναμίες σε κοινωνικές δεξιότητες, σε συναισθηματική αδρότητα, στις εκφράσεις του προσώπου, αλλά και στην απάθεια.
Επίσης ιδιαιτέρως θετική ήταν η ανταπόκριση των ασθενών, με το 93,3% αυτών να βρίσκει τη μέθοδο διασκεδαστική ενώ το 78% τη βρήκε σημαντικό μέρος της αποκατάστασής τους. Μάλιστα, το 93,3% ανέφερε σημαντικές (υποκειμενικές) βελτιώσεις στην επικοινωνία τους με άλλους, ενώ η πλειοψηφία των ασθενών προσπάθησε να εφαρμόσει όσα έμαθε στον έξω κόσμο.
Το πιο σημαντικό, όμως, ήταν το γεγονός πως κανένας ασθενής δεν διέκοψε τις συνεδρίες, κάτι που είναι πολύ συχνό σε άλλες μεθόδους αντιμετώπισης της σχιζοφρένειας. Οι ερευνητές πιστεύουν πως το σύστημα εικονικής πραγματικότητας είχε μεγάλη επίδραση σε αυτό.
Το πανεπιστήμιο Semmelweis έχει ήδη πάρει άδεια για το σύστημα VR-ToMIS, και το επόμενο βήμα είναι να εκπαιδεύσουν κι άλλους ψυχιάτρους – για αρχή στην Ουγγαρία.