Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ένα θέμα το οποίο κάνει πηχυαίους τίτλους τους τελευταίους μήνες, με τέτοια συστήματα να μπορούν να “συνομιλήσουν” με χρήστες, αλλά και να παράγουν εικόνες με απίστευτη ποιότητα και ρεαλισμό. Το πρόβλημα, όμως, ειδικά στην τελευταία περίπτωση, είναι το ότι οι μηχανές τεχνητής νοημοσύνης έχουν εκπαιδευτεί πάνω σε προϋπάρχουσες εικόνες, φωτογραφίες αλλά και έργα τέχνης, οι οποίες τις περισσότερες φορές προστατεύονται από copyrights και πνευματικά δικαιώματα! Ήδη έχουν κατατεθεί μηνύσεις κατά των εταιρειών που διαχειρίζονται αυτά τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, με τα δικαστήρια σε όλες τις ηπείρους να καλούνται να βάλουν τάξη στο χάος.
Το βασικό πρόβλημα των συστημάτων AI είναι το πώς και το από πού εκπαιδεύονται. Το πλήθος των εικόνων που απαιτούνται για την εκπαίδευση μιας AI είναι τεράστιο, ενώ ταυτόχρονα απαιτείται και η κάθε μία εικόνα να είναι κατηγοριοποιημένη και με keywords, ώστε το σύστημα να μπορεί να καταλάβει καλύτερα τι “βλέπει”. Οι εταιρείες, λοιπόν, σαρώνουν το Internet και ειδικά τις εμπορικές βιβλιοθήκες εικόνων, όπως το Getty Images, και κάποιες φορές χωρίς την έγκρισή τους!
Η πρώτη τέτοια μήνυση ήρθε όντως από τη ίδια την Getty Images, η οποία μήνυσε την εταιρεία Stability για το εργαλείο “Stable Diffusion”, με τη Getty να ισχυρίζεται πως η Stability χρησιμοποίησε εκατομμύρια εικόνες από τη δική της βιβλιοθήκη για την εκπαίδευση του συστήματος. Μάλιστα, η εταιρεία αξιώνει αποζημίωση της τάξεως των… (κρατήσου) δύο τρισεκατομμυρίων δολαρίων!
Είναι φανερό το ότι η σχέση τεχνητής νοημοσύνης και πνευματικών δικαιωμάτων είναι κάτι που πρέπει να αποσαφηνιστεί. Το θέμα του πώς μαθαίνει μια AI και από ποιες πηγές εγείρει το ερώτημα αν η ίδια η διαδικασία της εκπαίδευσης παραβιάζει τα πνευματικά δικαιώματα. Αλλά το θέμα επεκτείνεται και στις εικόνες που παράγονται από την ίδια την AI, καθώς μπορεί να υπάρχουν και ομοιότητες με υφιστάμενα έργα τέχνης. Υπάρχουν ήδη αναφορές για το ότι το Stable Diffusion χρησιμοποιήθηκε για να παράξει έργα στο στυλ γνωστών καλλιτεχνών, και εδώ το θέμα περιπλέκεται περισσότερο, καθώς δεν αναπαράχθηκε κάποιο συγκεκριμένο έργο!
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και στο Ηνωμένο Βασίλειο υπάρχουν ήδη προτάσεις για την επέκταση των δικαιωμάτων πρόσβασης σε έργα πνευματικής ιδιοκτησίας για ερευνητικούς σκοπούς, κάτι που θα έκανε τη μήνυση της Getty, για παράδειγμα, ανέφικτη. Ειδικά η ΕΕ προτίθεται να επιτρέψει την πρόσβαση σε βιβλιοθήκες εικόνων αλλά και έργα τέχνης για ερευνητικούς σκοπούς, εκτός και εάν ο ίδιος ο ιδιοκτήτης των δικαιωμάτων έχει απαγορεύσει ρητώς την πρόσβαση και σε αυτό.
Όπως πάντα, υπάρχει και η άλλη πλευρά του νομίσματος. Τα έργα που παράγονται από τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, σε ποιον ανήκουν; Οι νόμοι που σχετίζονται με την πνευματική ιδιοκτησία αναφέρουν πράγματα όπως “καλλιτεχνική πράξη” ή “δεξιότητες και κρίση του καλλιτέχνη”. Αυτά πώς μεταφέρονται σε ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης, το οποίο εκ των πραγμάτων δεν διαθέτει ούτε δεξιότητες, ούτε κρίση, ενώ και η ίδια η “καλλιτεχνική πράξη” είναι πολύ αμφιλεγόμενο αν συμβαίνει καν; Η Βρετανική νομοθεσία προσπάθησε να καλύψει από το 1988 τα έργα τέχνης που έχουν παραχθεί μέσω υπολογιστή, καθορίζοντας τον ιδιοκτήτη (ή δημιουργό) τους ως αυτόν που έκανε τις απαραίτητες “ρυθμίσεις” ώστε να δημιουργηθεί το εκάστοτε έργο. Ακόμη κι έτσι, όμως, δεν είναι πάντοτε εύκολο το να εντοπιστεί το ποιος και πώς “έκανε ρυθμίσεις”.
Οι εκδικάσεις των υποθέσεων όπως αυτή της Getty vs Stability θα καθορίσουν το πώς θα αντιμετωπίζονται νομικά τα θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας μέσω τεχνητής νοημοσύνης στο μέλλον. Μπορεί, όμως, να πάρει χρόνια μέχρι να καταλήξουν σε αποφάσεις, μετά τις εκδικάσεις και τις εφέσεις, και μέχρι τότε είναι πολύ πιθανό το ότι η τεχνολογία θα έχει δημιουργήσει άλλα προβλήματα για τους νομοθέτες!